یکی از بحث برانگیزترین موضوعات دنیای امروز، شیرین کننده ها و یا قند های مصنوعی هستند. عده ای از محققان بر این باورند که مصرف قند های مصنوعی می تواند خطر ابتلا به سرطان را تشدید کرده و سلامت روده و قند خون را به خطر بیاندازد، اما عده دیگری از مقامات سلامت و بهداشت بر این باورند که مصرف قند های مصنوعی خطری به همراه نداشته و بسیاری از مردم از این محصولات برای کاهش وزن و کاهش میزان قندی که در طول روز مصرف می کنند، استفاده می کنند. ما در این مقاله قصد داریم تا شما را با انواع قند های مصنوعی، فواید استفاده از آن ها و عوارض جانبی آن ها آشنا کنیم.
قند مصنوعی چیست ؟
شیرین کننده های مصنوعی، قند های مصنوعی و یا جایگزین های شکر، همگی ترکیبات شیمیایی هستند که برای شیرین کردن نوشیدنی ها و غذا ها بکار می روند. شیرین کننده های مصنوعی به مراتب از قند های طبیعی شیرین تر هستند، به همین دلیل است که بعضی مردم از آنها با عنوان ” شیرین کننده های شدید ” یاد می کنند، یک حبه قند مصنوعی می تواند تا هزار برابر شیرین تر از یک حبه قند طبیعی باشد ! اما دلیل خوبی برای این موضوع وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم.
بسیاری از مردم فکر می کنند که قند های مصنوعی کالری ندارند، اما این باور کاملا غلط است چرا که قند های مصنوعی نیز همانند بسیاری از خوراکی ها دارای کالری هستند، وجه تمایز قند مصنوعی از دیگر خوراکی ها و شیرین کننده های طبیعی این است که تنها مقدار اندکی از آن ها برای شیرین کردن یک لیوان چای، قهوه و… نیاز است، در نتیجه کالری دریافتی از خوردن یک لیوان چای با قند مصنوعی به مراتب کمتر از خوردن همان لیوان چای با قند طبیعی است.
قند های مصنوعی چگونه کار می کنند ؟
سطح زبان شما پوشیده از جوانه های چشایی است که هر کدام شامل تعداد زیادی گیرنده چشایی هستند. این گیرنده های چشایی مسئولیت تشخیص طعم های مختلف را از یکدیگر دارند. زمانی که شما غذا می خورید، گیرنده های چشایی با مولکول های غذا ارتباط برقرار کرده و طعم آن ها را دریافت می کنند. برای مثال، زمانی که مولکول های قند به گیرنده های چشایی زبان شما برخورد می کند، مغز شما متوجه طعم شیرین قند می شود. مولکول های قند مصنوعی به اندازه کافی شبیه به مولکول های قند طبیعی هستند که مغز شما بتواند طعم شیرین آن ها را دریافت کند. با این حال، تفاوت های اساسی بسیاری در قند مصنوعی وجود دارد که بدن شما آن را به کالری تبدیل نکند. تنها اقلیتی از قند های مصنوعی وجود دارند که بدن شما می تواند آن ها را تبدیل به کالری کند، اما از آنجا که تنها مقدار اندکی از این قند ها برای شیرین کردن هر خوراکی نیاز است، کالری دریافتی شما از آن ها تقریبا صفر است.
رایج ترین قند های مصنوعی
قند های مصنوعی که در ادامه نام برده شده است توسط سازمان جهانی غذا و دارو دارای تاییدیه هستند و می توان از آن ها به شکل روزانه استفاده کرد :
- اسپارتام : اسپارتام می تواند تا 200 برابر شیرین تر از قند طبیعی باشد، از برند هایی که این شیرین کننده مصنوعی را تولید کرده و می فروشند می توان به NutraSweet، Equal و Sugar Twin اشاره کرد.
- آسه سولفام پتاسیم : این شیرین کننده مصنوعی با نام آسه سولفام کا نیز شناخته می شود و همانند اسپارتام، می تواند تا 200 برابر شیرین تر از قند طبیعی باشد، از این قند مصنوعی می توان در پخت و پز نیز استفاده کرد. Sunnet و Sweet One دو تا از برند هایی هستند که این قند مصنوعی را تولید کرده و می فروشند.
- ادونتیم ( Advantame ( : این شیرین کننده تا 20000 برابر شیرین تر از قند طبیعی می باشد و مناسب پخت و پز است.
- نمک اسپارتام-آسه سولفام : این نمک شیرین که از ترکیب اسپارتام و آسه سولفام بدست می آید، برای اولین بار توسط برند Twinsweet تولید شد، این شیرین کننده مصنوعی تا 350 برابر شیرین تر از قند طبیعی است.
- سایکلامات : این قند مصنوعی تنها 50 برابر شیرین تر از قند طبیعی است که موجب می شود مصرف آن توجیهی نداشته باشد، چرا که کالری دریافتی از خوردن این قند تفاوت چندانی با قند طبیعی ندارد و در برخی موارد، عوارض جانبی آن بیشتر نیز خواهد بود. از این قند مصنوعی برای پخت و پز استفاده می شد اما در اوایل دهه 1970 میلادی، کشور آمریکا مصرف این قند مصنوعی را قدغن اعلام کرد.
- نئوتام : این قند مصنوعی که توسط کمپانی Newtame تولید شده و به فروش می رسد، تا 13000 برابر شیرین تر از قند طبیعی است و برای آشپزی نیز مناسب است.
- نئوهسپریدین : این شیرین کننده که تا 340 برابر شیرین تر از قند عادی است نیز همانند سایکلامات در آمریکا تحریم شده است. در گذشته ای نه چندان دور از این قند برای آشپزی و ترکیب کردن با خوراکی های اسیدی استفاده می شده است.
- ساخارین : ساخارین یکی از رایج ترین قند های مصنوعی است که توسط مردم استفاده می شود، این شیرین کننده تا 700 برابر شیرین تر از قند معمولی است و برند های Sweet’N Low، Sweet Twin و Necta Sweet از معروف ترین برند های فروش ساخارین هستند.
- سوکرالوز : سوکرالوز که 600 برابر شیرین تر از قند های طبیعی است، یک شیرین کننده مصنوعی مخصوص پخت و پز و ترکیب با خوراکی های اسیدی است. این شیرین کننده مصنوعی توسط برند Splenda به فروش می رسد.
قند های مصنوعی، اشتها و وزن
شیرین کننده های مصنوعی در میان افرادی که می خواهند کاهش وزن پیدا کنند بسیار محبوب است. با این حال تحقیقات نشان داده اند که تاثیر این شیرین کننده ها بر روی اشتها و وزن در هر فرد متفاوت است.
تاثیر قند های مصنوعی بر روی اشتها :
برخی از مردم بر این باورند که مصرف شیرین کننده های مصنوعی می تواند باعث افزایش اشتها و در نهایت، اضافه وزن شود. فرضیه آن ها به این شکل است که افراد با خوردن قند مصنوعی حس سیری پیدا نکرده و رضایت کمتری از خوردن غذا پیدا می کنند که باعث می شود به خوردن غذای بیشتر رو بیاورند. از نظر آن ها، درست است که شیرین کننده های مصنوعی می توانند طعم شیرین قند را شبیه سازی کنند، اما نمی توانند حس سیری بعد از دریافت آن را به درستی ایجاد کنند. بر اساس این فرضیه، این حقیقت که قند های مصنوعی کالری بسیار اندک و ناچیزی دارند می تواند مغز را دچار اشتباه و گیجی کند و در نهایت حس گرسنگی در افراد بیشتر می شود. بهتر است اضافه کنیم که حتی برخی از دانشمندان نیز فرضیه ای مشابه دارند و می گویند که زمانی که شما غذایی می خورید که با قند مصنوعی پخته شده باشد، میزان غذایی که حس سیری را در شما ایجاد می کند به مراتب بیشتر از میزان غذایی است که با قند طبیعی پخته شده است.
با این حال، بسیاری از مطالعات و آزمایشاتی که اخیرا صورت گرفته اند فرضیه بالا را رد کرده و نشان می دهند که استفاده از شیرین کننده های مصنوعی اشتها را بیشتر نمی کند، در حقیقت، نتایج بسیاری از این آزمایشات نشان می دهند که کسانی که از شیرین کننده های مصنوعی در غذا و نوشیدنی های خود استفاده می کنند، احساس گرسنگی کمتری کرده و کالری دریافتی کمتری نیز دارند.
تاثیر قند های مصنوعی بر روی وزن :
با در نظر گرفتن کنترل وزن، برخی مطالعات شهودی نشان می دهند که چاقی و استفاده از نوشیدنی هایی که با قند مصنوعی تهیه شده اند با یکدیگر در ارتباط هستند. با این حال، دیگر آزمایشات که به شکل تصادفی و رندوم انجام شده اند نشان می دهند که استفاده از قند های مصنوعی می تواند باعث کاهش وزن، میزان چربی بدن و اندازه دور کمر شود. این تحقیقات همچنین نشان دادند که جایگزین کردن نوشیدنی های قندی همانند نوشابه با نسخه های بدون قند و رژیمی آن ها می تواند باعث کاهش 1.3 تا 1.7 از شاخص توده بدنی ( BMI ) شود. همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم، استفاده از قند های مصنوعی بجای قند طبیعی می تواند کالری دریافتی بدن در طول روز را کاهش دهد.
مطالعات مختلف از 4 هفته تا 40 ماه نشان می دهند که استفاده از قند های مصنوعی بطور متوسط می تواند باعث کاهش وزن 1.3 کیلوگرمی در افراد شود. نوشیدنی هایی که با قند مصنوعی تهیه شده اند می توانند یک جایگزین مناسب برای افرادی باشد که به شکل روزانه نوشیدنی می خورند اما می خواهند که شکر دریافتی بدنشان را کاهش دهند و کاهش وزن پیدا کنند. با این حال، خوردن زیاد نوشابه های رژیمی نمی تواند باعث کاهش وزن شود و تنها قند دریافتی بدن را کاهش می دهد، پس اگر شما از آن دسته افراد هستید که نمی توانید از خوردن نوشابه دست بکشید، مهم نیست که نوشابه ای که می خورید رژیمی است یا خیر، چرا که هر دوی آن ها می توانند زیان زیادی را به بدن شما برسانند، در صورت امکان، بهتر است که آب را جایگزین هر نوشیدنی دیگری کنید.
قند های مصنوعی و دیابت
یکی از مخاطبان اصلی برند هایی که قند های مصنوعی را تولید می کنند، بیماران دیابتی هستند. افرادی که دیابت دارند و تصمیم به استفاده از قند های مصنوعی می گیرند می توانند از طعم شیرین قند لذت ببرند اما نگران بالا رفتن قند خونشان نباشند.
با این حال، تحقیقات نشان می دهند که نوشابه های رژیمی می توانند بین 6 تا 121 درصد احتمال ابتلا به دیابت را در افراد بیشتر کنند، پس اگر دیابت دارید، بهتر است از خوردن نوشابه های رژیمی صرف نظر کنید. نتایج این تحقیقات با بخش های دیگری از این مقاله در تناقض است، اما در نظر داشته باشید که بیشتر مطالعاتی که در این مقاله به آن ها اشاره کردیم، مطالعات شهودی بوده اند. هیچ یک از این مطالعات نتوانستند اثبات کنند که خوردن قند های مصنوعی می تواند باعث ابتلا به دیابت شود، بلکه، در طول این مطالعات مشخص شده است افرادی که در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 هستند، به خوردن نوشابه های رژیمی علاقه مند هستند.
در سوی دیگر، بسیاری از مطالعات کنترل شده نشان می دهند که قند های مصنوعی نمی توانند بر روی سطح انسولین و قند خون اثر بگذارند. در واقع، تنها یک مطالعه کنترل شده بر روی بانوان اسپانیایی توانست آثار منفی قند مصنوعی بر روی افراد را اثبات کند.
در این آزمایش، بانوانی که قبل از نوشیدن یک لیوان نوشابه تهیه شده از قند طبیعی، یک لیوان نوشابه رژیمی نوشیدند، 14 درصد قند خون بالاتر و 20 درصد سطح انسولین بیشتری نسبت به بانوانی داشتند که قبل از خوردن یک لیوان نوشابه تهیه شده از قند طبیعی، یک لیوان آب نوشیدند. با این حال، شرکت کنندگان این آزمایش، به خوردن نوشیدنی های رژیمی عادت نداشته اند، این موضوع می تواند نتایج متفاوت این آزمایش کنترل شده را نسبت به دیگر آزمایشات توجیه کند. بسیاری از محققان بر این باورند که قند های مصنوعی می توانند تاثیرات مختلفی بر روی افراد با سن، نژاد و ژن های متفاوت بگذارند. تاثیر متفاوت نوشیدنی های رژیمی بر روی بانوان اسپانیایی نمونه ای بارز این موضوع است.
در آخر، با اینکه تمامی مطالعاتی که درباره شیرین کننده های مصنوعی انجام شده است نتایج یکسانی نداشته است و محققان با یکدیگر هم رای نیستند، بنظر می رسد که استفاده از قند مصنوعی برای بیماران دیابتی بی خطر است. با اینحال برای تایید هر یک از ادعاهایی که در این آزمایشات بوجود آمده است، نیاز به بررسی و تحقیق بیشتر است.
خطرات و و عوارض جانبی مصرف قند های مصنوعی
بطور کلی بنظر نمی رسد که استفاده از قند های مصنوعی خطری را برای افراد در پیش داشته باشد. بسیاری از این شیرین کننده ها توسط سازمان جهانی غذا و دارو و مسئولین بین المللی تایید شده اند و خوردن و نوشیدن آن ها بی خطر است. با این حال، بهتر است که برخی مردم از مصرف آن خودداری کنند. برای مثال، افرادی که دارای بیماری نادر متابولیک phenylketonuria ( PKU ) هستند نمی توانند آمینو اسید فنیل آلانین موجود در اسپارتام را متابولیزه کنند. برای همین بهتر است که افرادی که به PKU مبتلا هستند از مصرف اسپارتام خودداری کنند. نمونه دیگری از افرادی که باید از خوردن این شیرین کننده های مصنوعی پرهیز کنند، افرادی هستند که به سولفونامید ها حساسیت دارند، سولفونامید ها یکی از ترکیباتی هستند که در ساخارین موجود است، پس این افراد باید از مصرف ساخارین خودداری کنند چرا که مصرف آن می تواند برای آن ها باعث تنگی نفس، خارش، جوش و اسهال شود.
همچنین شواهدی مبتنی بر این موضوع وجود دارد که مصرف شیرین کننده مصنوعی سوکرالوز می تواند باعث کاهش سطح حساسیت بدن به انسولین شود و باکتری های روده را تحت تاثیر قرار دهد.
به طور کلی، استفاده از شیرین کننده های مصنوعی خطرات کمی را به همراه دارد و حتی می تواند موجب کاهش وزن، کنترل قند خون و افزایش سلاما دندان ها شود. بهترین روش استفاده از این شیرین کننده ها زمانیست که آن را جایگزین شکر عادی کنید تا میزان قند دریافتی بدن خود در طول روز را کاهش دهید.
در نظر داشته باشید که تاثیرات منفی شیرین کننده های مصنوعی می تواند به دو عامل بستگی دارد، شخصی که از آن استفاده می کند و نوع شیرین کننده مصنوعی که مورد استفاده قرار می گیرد. برخی مردم ممکن است بعد از استفاده از شیرین کننده های مصنوعی شاهد اثرات منفی بر روی بدن خود باشند یا احساس بدی پیدا کنند، اگر شما از این دسته افراد هستید، بهتر است که شیرین کننده های طبیعی نظیر عسل را جایگزین شیرین کننده های مصنوعی و شکر عادی کنید.