آشنایی با نژاد های مرغ

تاریخچه

مرغ یا بهتر است بگوییم مرغ خانگی با نام علمی ” Gallus gallus domesticus” به عنوان یکی از پرجمعیت ترین حیوانات اهلی در دسته پرندگان وماکیان شناخته میشود. طبق آماری در سال 2018 جمعیت آنها بیش از 7/23 میلیارد میباشد. مرغ خانگی زیر مجموعه ای از مرغ سرخ جنگلی است. که اهلی شده و اهلی کردن آن به حدود ده هزار سال پیش و جنوب شرق آسیا بر میگردد. که برخی معتقدند از ویتنام و برخی میگویند از هند آغاز شده.

با گذشت زمان مرغ اهلی از هند به ایران و از ایران به سمت یونان روانه شد و به مرور در دنیا گسترش یافت. در تاریخ آمده است در دوره دودمان هجدهم مصر (از سال ۱۵۴۹ پیش از میلاد تا ۱۲۹۲) مرغ از سرزمینی بین صحرای سینا و سوریه فعلی یعنی بابل به مصر آمده. حتی در دیواره قصر بابلیان نیز تصاویری از مرغ دیده شده است.

در قرون وسطا یکی از رایجترین غذاها گوشت مرغ بوده است. در سال 1800 میلادی در ایالات متحده آمریکا گوشت مرغ مخصوص ثروتمندان بوده است و قیمت بیشتری از سایر گوشتها داشته و در طی جنگ جهانی دوم و بعد از آن نیز همواره گوشت مرغ پر مصرف و محبوب بوده و همچنان نیز هست.

در زبان فارسی به این دسته پرنده ماده بالغ و بالای یکسال ماکیان یا مرغ و در انگلیسی hen میگویند. و به جوجه نابالغ ماده بهاری یا باری و در انگلیسی pullet میگویند. همچنین به پرنده نر بالغ خروس و در انگلیسی cook و به نر نابالغ جوجه خروس و در انگلیسی cockerel میگویند. البته به مرغهای زیر یکسال در انگلیسی chicken و به جوجه های خیلی کوچک chick نیز میگویند .

در رابطه با غذای این پرندگان میتوانیم بگوییم که آنها همه چیز خوار هستند و مدام روی زمین را برای یافتن دانه یا حشره و هر چیز دیگری میگردند و نوک میزنند. مرغ ها معمولا به صورت طبیعی بین 5 تا 10 سال عمر میکنند و بسته به نوع نژاد و محل و هدف نگهداری از آنها عمرشان متفاوت است .

مرغها در صنعت کشاورزی و دامداری با چند هدف نگهداری میشوند :

الف – پرورش مرغ گوشتی جهت بهره برداری از گوشت مرغها

ب – پرورش مرغ تخم گذار به جهت استفاده از تخم آنها و تولید تخم مرغ

ج – جوجه کشی و تولید مثل

البته که برخی افراد به عنوان حیوان خانگی در مزرعه و حیاط نیز از مرغ ها و خروس ها نگهداری میکنند. به آن روش پرورش آزاد میگویند. مرغ ها نژادهای بسیار متفاوتی در دنیا دارند و برخی از نژادها برای تولید گوشت مناسب اند یعنی مرغ گوشتی و برخی برای تهیه تخم مرغ مناسب اند یعنی مرغ های تخم گذار و برخی نیز برای هر دو منظور مناسب اند.

الف – مرغ گوشتی :

مرغهایی که برای گوشت پرورش داده می شوند مرغ گوشتی نامیده می شوند. جوجه ها به طور طبیعی شش سال یا بیشتر زنده خواهند ماند، اما نژادهای گوشتی معمولاً حدود شش هفته طول می کشد تا به اندازه کشتار برسند. جوجه های گوشتی که به روش آزاد پرورش می یابند معمولاً در حدود 14 هفتگی ذبح می شوند.

از بهترین و مهمترین نژادهای مرغ گوشتی میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

کورنیش (Cornish)

این نژاد حاصل اختلاط چند نژاد مختلف (نژادهای آسل، مالای و نژاد جنگی انگلیسی و کورنیش جنگی هندوستان ) است. این نژاد از مرغ وزن گیری و سرعت رشد خوبی دارد و قادر است. در زمان شش تا هشت هفته به وزن 12 پوند برسند . دارای شانه پهن، قدی نسبتاً بلند و سینه وسیع و برجسته و دست و پای بلند است. این نژاد سه رنگ مختلف دارد: سفید، سیاه و قرمز

راس (ross308)

یکی از بهترین و پر طرفدارترین نژادهای گوشتی برای مرغداری ها است و در عرض 45 روز به وزن 2 الی 3 کیلو گرم می رسند .

پلیموث راک (Plymouth Rock)

این نژاد آمریکایی است و اولین بار در ماساچوست در قرن نوزدهم مشاهده شد. ودر اوایل قرن بیستم محبوب ترین نژاد مرغ در ایالات متحده بود. این یک نژاد دو منظوره است که هم برای گوشت و هم برای تخمهای قهوه ای پرورش میابد. در برابر سرما مقاوم است ، مدیریت آن آسان است و به خوبی بر روی تخم ها مینشیند. سالیانه 200 تخم میگذارد. وزن این نژاد زمانی که بالغ میشود نر : 3.4 کیلوگرم و ماده : 2.9 کیلوگرم میباشد و رنگ آنها سیاه سفید است.

کوشین ( cochin)

این نژاد اصالتا چینی است. مرغهایی با جثه ای بزرگ و سنگین که در پاهای خود نیز پر دارند. وزن انها از 3 تا 5 کیلو است و سالیانه 120 عدد تخم میگذارند .

برهما (Brahma )

در رابطه با اصالت این نژاد اختلاف نظر است و برخی اصالت آنرا شانگهای و برخی بنگلادش یا حتی هند میدانند. این نژاد بیشتر برای گوشت پرورش داده میشود اما سالیانه 140 عدد تخم های بزرگ و قهوه ای هم تولید میکند. مانند نژاد کوشین پاهای برهما نیز پوشیده از پر است. وزن نر ها به 5.5 کیلو و ماده ها به 4.5 کیلو میرسد.

نیوهمشایر (New Hampshire)

این نژاد اصیل آمریکایی و از نوادگان نژاد Rhode Island Reds هستند. این نژاد گوشتی است و سریع بالغ میشود و سالیانه حدود 240 عدد تخم قهوه ای میگذارند . آنها بسیار مطیع و مادرانی خوب هستند و بر روی تخمها به خوبی مینشینند . وزن نرها تا 4 کیلو و ماده ها تا 3 کیلو گرم میرسد.

دورکینگ (Dorking)

این مرغها انگلیسی هستند و گوشت خوشمزه ای دارند. دارای بدنی مستطیل شکل با پاهایی کوتاه و پنج انگشت است. پنج نوع رنگ شناخته شده وجود دارد: سفید ، خاکستری نقره ای ، قرمز ، تیره و رنگارنگ. انها سالیانه 150 عدد تخم میگذارن و در جنس نر تا وزن 6 کیلو و در جنس ماده تا وزن 4.5 کیلوگرم میرسند.

ب – مرغ های تخم گذار

مرغهایی هستند که اغلب برای بهره برداری از تخم آنها را پرورش میدهند و برخی از انها حتی سالیانه حدود 300 تخم تولید میکنند و بعد از زمانی که تخم گذاریشان کم شد انها کشتار میشوند. مرغ تخمگذار فعال تر بود و در مقایسه با مرغ گوشتی سبک تر میباشد.

مرغهایی هستند که اغلب برای بهره برداری از تخم آنها را پرورش میدهند. برخی از انها حتی سالیانه حدود 300 تخم تولید میکنند و بعد از زمانی که تخم گذاریشان کم شد انها کشتار میشوند. مرغ تخمگذار فعال تر بود و در مقایسه با مرغ گوشتی سبک تر میباشد.

ازبهترین و مهمترین نژادهای تخم گذار در دنیا میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

لگهورن (Leghorn)

اصالت این مرغها به توسکانی و ایتالیا بر میگردد. این مرغها تخم های سفید و مرغوبی دارند و بطور متوسط 280 تخم در سال می گذارد. و گاهی به 300-320 عدد هم می رسد، وزن هر تخم حداقل 55 گرم است. با آب و هوای معتدل سازگار بوده و اصلا به درد جوجه آوری و جوجه کشی طبیعی نمیخورد زیرا به خوبی بر روی تخمها نمینشینند.

لوهمن (Lohmann Brown)

این مرغها اصالتی آلمانی دارند و فقط برای تخم گذاری پرورش میابند و آنها حدود 19 هفته شروع به تخمگذاری می کنند. و تا 320 تخم تا سن 72 هفته تولید می کنند. اکثر لوهمن براون ها دارای یک سایه کاراملی / قهوه ای از پرها هستند، پرهای سفید به شکل دور گردن و پرهای سفید در انتهای پرهای دم آنها قرار دارد.

رد آیلند (Rhode Island Red)

این مرغ با اصالتی آمریکایی و تا حدودی دو منظوره است اما میزان تخم گذاری بالایی در سال دارد و بین 200 تا 300 تخم قهوه ای رنگ و با کیفیت در سال تولید میکنند. در دو رنگ سرخ و سفید موجود هستند. که گونه سرخ طرفدار بیشتری دارند. آنها با آب و هوای سرد هم سازگار هستند و در 19 هفتگی بالغ شده ولی در 16 هفتگی نیز میتوانند اولین تخمگذاری خود را انجام دهند.

جرسی (Jersey Giant)

این نژاد امریکایی بسیارجثه بزرگی دارد و تا 6کیلوگرم در نر و 4کیلوگرم در ماده ها وزن میگرند. رشد انها کند است و به غذای زیادی نیاز دارند اما بسیار سازگار با محیط هستند. سالیانه حدود 300 تخم بزرگ و با کیفیت و قهوه ای میگذارند. در ایران نیز نژادهای مختلفی موجود است مانند : نژاد مرندی ، نژاد لاری ، نژاد اصفهانی نژاد مازندرانی {نژادگردن لخت} ، نژاد خراسانی ، نژاد دشتیاری .

ج – تولید مثل و پرورش جوجه ها

مرغ ها پس از جفت‌گیری و تخم‌گذاری ۲۱ روز طول می‌کشد که تخم مرغ ها به جوجه تبدیل شوند. اگر مرغ ها بدون جفت گیری تخم بگذارند تخم ها تبدیل به جوجه نمیشوند زیرا بدون نطفه هستند. به شکل طبیعی مرغ ها بر روی تخم‌های خود خوابیده تا تبدیل به جوجه مرغ شوند. اغلب مرغ‌های خانگی هم این عمل را انجام می‌دهند که به این حالت به اصطلاح کرچ شدن گفته می‌شود.

اما در روش صنعتی برای پرورش جوجه‌های گوشتی، جوجه‌های یک ‌روزه از مرغ مادر گوشتی و جوجه‌کشی‌ها خریداری شده. و سپس به مرغ‌داری منتقل می‌شود. به علت پرورش سریع جوجه‌های گوشتی با برنامه‌های پرورشی، تغذیه‌ای و بهداشتی به خصوصی که در گله‌های پرورشی صورت می‌گیرد. در عرض 45 روز به حدود 2.5 کیلوگرم می‌رسند.

محل نگهداری جوجه ها از زمان ورود تا زمان خروج آنها باید شرایط خاصی داشته باشد که به اختصار شامل :

دمای مناسب و تنظیم میزان رطوبت سالن و تهویه هوا
برنامه نوری
خوراک و جیره آب وغذایی مناسب
واکسیناسیون و حضور دام پزشک

جیره غذایی دام ها بسیار مهم است و برای رسیدن تمام نژادها به وزن بالا نیاز به انواع مواد غذایی دارای پروتئین و ویتامین و مواد معدنی است که باید توسط دامپزشک و متخصص جیره نویسی دامها مشخص شود .

به طور مثال جیره مناسب برای مرغ های گوشتی شامل : ذرت ، کنجاله سویا ، گلوتن ذرت ، پودر چربی ، دی‌کلسیم فسفات ، پودر صدف ، نمک ، متیونین ، لایزین ، مکمل معدنی و ویتامین ، جوش شیرین ، کوکسیدواستات (سالینومایسین) است .

واکسیناسیون به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بیماری‌های ویروسی در صنعت طیور مطرح می‌باشد. واکسن باعث فعال شدن دستگاه ایمنی بدن پرنده و افزایش ایمنی بدن در مقابل بیماری‌ها می‌شود.

نکته بسیار مهمی که باید به آن اشاره کنیم عدم استفاده از هورمون‌ها در پرورش جوجه‌های گوشتی است .

استفاده از هورمون‌ها در پرورش مرغ گوشتی در ایران به هیچ وجه صورت نمی‌گیرد و خبرها و گفته‌ها در مورد وجود مرغ‌های هورمونی شایعه‌ای بیش نیست. استفاده از هورمون‌ها در پرورش مرغ گوشتی از لحاظ اقتصادی به هیچ عنوان مقرون به صرفه نیست و رشد بالای مرغ های گوشتی به علت عوامل ژنتیکی و اصلاح نژادی ، تغذیه‌ و موارد بهداشتی این گله‌ها می‌باشد. تنها از آنتی بیوتیک با تجویز دام پزشک در دوره ی مشخص در آب و غذای مرغها استفاده میشود. که این آنتی بیوتیک ها اگر در دوره مناسب برای دام استفاده شوند هیچگونه ضرری برای انسان ندارند .

چنانچه گله در شرایط بسیار مطلوبی باشد و آنتی بیوتیک نیز مصرف نکند در اصطلاح مرغ سبز نام میگیرد که قیمت آن در بازار بیشتر از مرغ معمولی میباشد .

در اصلاح نژادی دام ، با قرار دادن حیوان های مرغوبتر (از نظر نژاد، جثه، رشد و تولیدات با کیفیت ) در کنار هم و جفتگیری با هم باعث بوجود آمدن دام هایی بهتر و سالم تر و درشت تر و باکیفیت تر میشوند .

بیماری های شایع در بین مرغ ها عبارتند از :

بیماری آنفلوانزای مرغی، نیوکاسل ، برونشیت ، کوکسیدوز ، گامبرو، لارنگوتراکیت، سی ار دی ، کلی باسیلوز، سندرم مرگ ناگهانی . که با رعایت موارد گفته شده دربالا یعنی محیط مناسب ، تغذیه مناسب ، واکسیناسیون و استفاده انتی بیوتیک زیر نظر دامپزشک میتوان از بروز این بیماریها جلوگیری کرد .

مراحل کشتار در کشتارگاه صنعتی به ترتیب زیر میباشد :

مرغها را از ماشین حمل دام تخلیه کرده و قفس‌ها بر روی ریل برای اتصال مرغ‌ها بر روی قلاب قرار میگیرند .
شوک الکتریکی برای بی هوش شدن و آرام گرفتن دام برای ذبح
ذبح مطابق با قوانین اسلامی
تونل خون ، چون مرغھا ھنگام ذبح بصورت آویزان ھستند خون موجود دربدن مرغ بطور سریع خارج می شود و پس از گذشت یک دقیقه دیگرخونی در مرغ نمیماند.
دوش آب گرم قبل از ورود به اسکالدر یا پر خیس کن
ورود به ماشین اسکالدر، این دستگاه عمل شستشوی اولیه مرغ راا نجام می دھد و پرھای مرغ را برای عمل پرکنی آماده می کند .دراین مرحله بقایای خون موجود در بدن مرغ کامل بیرون میآید.
ماشین پرکنی
برش چینه‌دان
کله کن
قسمت پا انداز و پابر
پاکسازی و تخلیه شکم و جداسازی روده از آلایشات مرغ
شست‌وشوی مرغ بعد از جداسازی آلایشات
شست‌وشوی قلاب‌ها بعد از جدا شدن پا از مرغ
ورود به قسمت چیلر و خنک سازی مرغها با آب و یخ ( البته در کشتارگاههای پیشرفته این کار بدون آب و با هوای خنک صورت میگیرد که مزیت آن این است که آب به بافت مرغها جذب نمیشود . )

ما در شرکت رویال طعم از سیستم خنک سازی توسط هوا استفاده میکنیم .

خروج مرغ از چیلر و اتصال آن به قلاب
آب چکان ، مرغ ها به خط نقاله ھوایی متصل شده وچند دقیقه طول می کشد تا به محل بسته بندی برسند .
وارد شدن به مراحل بسته‌بندی
سردخانه
شست‌وشوی قفس‌های حمل مرغ زنده
تصفیه آب استفاده شده در کشتارگاه در کلیه مراحل
کوره لاشه‌سوز

منابع :

nayturr.com ، morningchores ، Wikipedia، وبسایت سازمان CDC آمریکا ، fsis.usda.gov ، intechopen ، opentextbc.ca، kochfoods ، wikidana ، shutterstock